Koronavirüs (COVID-19) Sürecinde Paket Servis Hizmeti Sunanların Yapması Gerekenler

Yeni Koronavirüs (COVID-19) önlemleri ile birlikte restoran, lokanta, pastane, kafe, kafeterya gibi yeme içme yerleri, 20 Kasım 2020’den bu yana yalnızca paket servis yoluyla hizmet verebilir hale geldi. Görünüşe göre bu süreç, bir süre daha devam edecek.

Hâlihazırda paket servis veren işletmeler, bu duruma çabucak adapte olurken, bu hizmeti yeni sunmaya başlayanlar, Yemeksepeti, Getir gibi platformlara kaydolarak ‘yeni normal’de ayakta kalmanın yollarını arıyor.

Gıda alanında çalışan ve özellikle paket servis uygulamalarında yeni olan işletmelerin, Koronavirüs (COVID-19) riskine karşı yapması gerekenleri, sizler için kaleme aldık.

Hatırlayalım, Koronavirüs (Covid-19) Nasıl Bulaşır?

Koronavirüs (Covid-19) esas olarak damlacık yoluyla ve yaklaşık iki metreden yakın uzaklıkta, insandan insana bulaşmaktadır. Ayrıca eğer hasta bireylerin öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçtıkları damlacıklar, diğer kişilerin elleri ile temas ederse ve bu kişiler sonrasında ellerini ağız, burun veya göz mukozasına sürerlerse, virüs bu temas ile de bulaşabilmektedir.

Koronavirüs, genel olarak dış ortama çok dayanıklı olmayan bir virüs türüdür. Fakat burada, ortamın nem oranı ve sıcaklığı, virüsün birlikte dışarı atıldığı organik maddenin miktarı, kontamine ettiği yüzeyin dokusu gibi faktörlere göre değişen bir dayanma süresi söz konusudur.

Yapılan bir araştırmada, virüsün dokuz güne kadar metal, cam ve plastik yüzeylerde kalabildiği açıklanmıştır. Başka bir çalışmada ise bakır yüzeylerde dört saate kadar, karton üzerinde bir güne (24 saate) kadar, plastik ve paslanmaz çelik üzerinde ise üç güne (72 saate) kadar virüsün aktivitesini devam ettirdiği raporlanmıştır. (Kaynak: Covid 19 Bulaş Yolları ve Önleme)

En Önemlisi, Hijyen!

Ellerimizi yıkamakla geçen bir yılın ardından, ‘Evet biliyoruz’ dediğinizi duyar gibiyim. Ancak paket servis ile virüs almamanın yolu, gıdaya temas eden ve/veya taşımasını yapan personelin, hijyenine dikkat etmesinden geçiyor. Bu konuyu ele alan bir başka yazıda “Risk, sadece enfekte bir kişinin yüzeye öksürmesi ya da hapşırması ve bir başkasının, o yüzeye kısa süre sonra dokunmasıyla oluşabilir” deniliyor. Dolayısıyla Koranavirüs (Covid-19) riskine karşı şu an paket servis hizmetiyle faaliyetine devam eden işletmelerin, ‘İyi Hijyen Uygulamaları’nı çok iyi bilmesi ve uygulaması şarttır.

Gıdanın doğrudan bulaşma kaynağı olduğuna dair net bir bulgu yok. Ancak yukarıda anlatılan sebepler göz önüne alındığında ve bugünlerde paket servisin yoğun olarak kullanıldığı düşünüldüğünde, gıda işletmelerine büyük sorumluluk düştüğü de bir gerçek.

Paket servis hizmeti veren işletmeler, bu süreci gıda güvenliği açısından değerlendirmeli ve tüm riskleri inceleyip gereken önlemleri almalıdır. Ayrıca ambalaj materyali, taşıma şartları ve servis elemanının sağlığının da değerlendirilmesi gereklidir.

Güvenli Paket Servis ve Gel-Al Hizmeti

Müşterilerin sunulan paket servis veya gel-al hizmetinin güvenli olduğuna ikna olması, bu hizmetlere olan talebin sürekliliği için hayatidir. Başka bir deyişle, hazır gıda işletmelerinin geleceği, aşağıda belirtilen şartlara ne oranda uyduklarıyla yakından ilişkilidir.

İşletme Binasında Yapılması Gerekenler

Fiziksel Mesafe

Koronavirüs (COVID-19)’ten korunmak için fiziksel mesafenin ve gerektiğinde izolasyonun sağlanması, oldukça önemlidir. Bu nedenle, gıda işletmelerinin tüm iş süreçlerinde, personel, ziyaretçi, tedarikçi, müşteri, alt işveren ve güvenlik personelinin fiziksel mesafeyi ve izolasyonu sağlamak için uyması gereken kurallar, işletme yönetimi tarafından oluşturulmalıdır.

İşletmelerde fiziksel mesafe en az 1 metre, ideal olarak ise 1,5 metre olmalıdır.
Ziyaretçiler, tedarikçiler ve müşteriler için mümkünse ayrı giriş ve çıkış yolları belirlenmelidir.
Fiziksel mesafeyi korumak için mümkün olduğunca temassız ödeme alınmalıdır.
Gel-Al servislerde ödeme alanlarında, kasa ile müşteri arasına göz hizasına kadar bariyer düzenlenmeli veya kasada ödeme alan personel, yüz koruyucu maske kullanmalıdır.

Çalışanlara Yönelik Yapılması Gerekenler

Koronavirüs (COVID-19) Hakkında Bilinçlendirme

Çalışan sağlığının korunması hakkında çalışanların eğitim görmesi ve bu konuda çalışanlara sorumluluk verilmesi, oldukça önemlidir.
Çalışanların, COVID-19 pozitif olan kişiler ile teması olup olmadığı sorgulanmalıdır.
Çalışanlardan, ailesinde ya da yakın çevresinde COVID-19 pozitif bir kişi olması durumunda, işyerini bilgilendireceğine dair yazılı beyan alınmalıdır.
COVID-19 ile en iyi mücadele, çalışanların etkin şekilde yer aldığı bir ekip çalışmasıyla mümkün olur.

Maske ve Dezenfektan Kullanımı

Bütün personel, ağız ve burnu kapatacak şekilde tıbbi maske (TS EN 14683, TSE EN 149 veya TSE K 599) kullanmak zorundadır.
Maskeler gün içinde nemlendikçe mutlaka değiştirilmelidir.
Öksürük ve hapşırma sırasında kâğıt mendil kullanımı, maske değişimi ve ellerin yıkanması, şart koşulmalıdır.
Sağlık Bakanlığı onaylı dezenfektanların sık ve doğru kullanımı sağlanmalıdır.

Kişisel ve Davranış Hijyeni

İşletmelerde uyulması gereken temizlik ve hijyen kuralları, yazılı talimatlar haline getirilmelidir. Tüm personelin bu talimatlara uygun hareket etmesi için eğitimler verilmeli, ayrıca bu talimatlara uyulup uyulmadığı denetlenmelidir.
Çalışanların davranış hijyeni konusunda farkındalık kazanması için “Kişisel hijyen nasıl sağlanır?”, Öksürme ve hapşırma durumunda, yeniden dezenfeksiyon nasıl sağlanır ve nasıl davranılır?” gibi konularda eğitim almaları sağlanmalıdır.
Doğru el yıkama teknikleri (en az 20 saniye sabunla) çok önemlidir. Bu konu hafife alınmamalı ve gereken eğitimler verilmelidir. Bu tekniklerin etkin kullanıldığından emin olunmalıdır.

İş Kıyafetleri

İş kıyafetleri, yeterli sayıda ve kolay temizlenebilir malzemeden üretilmiş olmalıdır.
Kıyafetlerin hijyeni çok önemlidir. Bu nedenle iş kıyafetleri, günlük olarak değiştirilmelidir.
Kıyafetler yıkama ve dezenfekte edilme talimatlarına uygun olarak, deterjan ile çamaşır makinesinde 60-90°C sıcaklıkta yıkanmalıdır.

Mesai Saatleri ve Çalışma Ortamı

Çalışanlar arasında bulaşmayı önlemek ve azaltmak için;

Vardiyalar planlanırken aynı zamanda aynı kişilerin olmasına özen gösterilmeli,
Şubelerde çalışan personelin değişimi kısıtlanmalıdır.

Bağışıklık sistemi düşük ve kronik akciğer hastalığı, astım, KOAH, kalp/damar hastalığı, böbrek, hipertansiyon ve karaciğer hastalığı olanlar ve bağışıklık sistemini bozan ilaçları kullananlar ile 65 yaş ve üzeri çalışanların sağlık durumları değerlendirilerek mümkünse uzaktan çalışmaları planlanmalıdır.
Personele, misafirler ve ortam ile temasına uygun kişisel koruyucu ekipman (tıbbi maske, yüz koruyucu gibi) ile el dezenfektanı sağlanmalı ve etkin kullanımı izlenmelidir.
Servis yapan personelin, gıdayı ulaştırdığı yerlerdeki hijyen kurallarına uyması sağlanmalıdır.
Tuvaletlerde tek kullanımlık kâğıt havlu, sıvı sabun ve tuvalet kâğıdı bulundurulmalıdır.
Sabunluk ve el dezenfektan üniteleri sensörlü olmalı, sensörlü değil ise (elle temas edilen noktalar) düzenli olarak Sağlık Bakanlığı’nın önerdiği kimyasallarla dezenfekte edilmelidir.

Taşıma/Servis Aşamasında Yapılması Gerekenler

Gıdanın, üretildiği tesislerden servis noktalarına taşınması ve doğrudan tüketiciye ulaştırılması olarak taşıma/servis aşamaları iki şekilde olabilir. Aşağıda verilen kurallar, bu iki durumu da kapsar.

Gıdanın taşınması için kullanılan araç ve/veya kaplar; gıda maddelerini bulaşmadan korumalıdır. Gıdanın iyi şartlarda muhafaza edilmesini sağlamalıdır. Gerektiğinde temizlik ve dezenfeksiyona izin vermelidir.

Paket ve Kaplar

Mümkünse kaplar, tek kullanımlık olmalıdır.
Tekrar kullanılacak taşıma kapları bulunuyorsa hijyenik durumda olmaları sağlanmalıdır.
Çatal, kaşık gibi ekipmanlar, ambalajlı olarak dağıtılmalı ve personelin bunlarla teması sırasında eldiven takması sağlanmalıdır.
Ekmek, tuz ve sos gibi malzemeler, kişiye özel ve tek kullanımlık ambalajlarla dağıtılmalıdır.

Sıcaklık

Taşıma sırasında gıdanın korunması ile ilgili ürüne özgü sıcaklık şartları sağlanmalıdır.
Sıcaklığa uygun paket seçimine ve fiziki ortama önem verilmelidir.

Araçlar

Taşıma yapan personeller, kişisel koruyucu donanımlarını kullanmalı ve el hijyenine önem vermelidir.
Taşıma ve teslimat araçları, her sevkiyat öncesi ve sonrasında temizlenip dezenfekte edilmelidir.
Taşıma ve teslimat araçlarını farklı kişiler kullanıyorsa, sürücü değişimlerinde aracın özellikle çok temas edilen kısımları (kapı kolları, cam kumandaları, kolçaklar, direksiyon, vites, radyo gibi elle temasın yoğun olduğu yerler) en az %70 alkol içeren dezenfektanlarla silinerek dezenfekte edilmelidir.
Mümkünse araçların her zaman aynı çalışan tarafından kullanımı sağlanmalıdır.
Teslimat araçlarında el dezenfektanı bulundurulmalı, araca binildiğinde ve müşteriye ürün teslimatı öncesinde eller dezenfekte edilmelidir.

Teslimat Aşamasında Yapılması Gerekenler

Koronavirüs (Covid-19) damlacık yoluyla bulaştığı için teslimat aşaması, en önemli adımdır. Bu adımda teslimatı yapacak olan personele, müşteri ile temas ve ürün teslim noktasında uyması gereken kurallar hakkında eğitim verilmiş olmalıdır.

Siparişler, araçtan alınırken yer ile temas ettirilmeden taşınmalı ve müşteri kapısına bu şekilde götürülmelidir.
Personel, yaptığı işe uygun kişisel koruma ekipmanı (maske, siperlik, eldiven vb.) kullanmalıdır.
Paket teslimatında mümkünse ürün kapı koluna asılmalı, ancak mümkün değil ise fiziksel mesafe kuralına önem verilerek paket teslim edilmelidir.
Ödeme alınırken kağıt para, kredi kartı ile temas edilmesi halinde eller, muhakkak dezenfekte edilmelidir.
Ürün teslimatında apartmanın yüzeylerine direkt temastan kaçınılmalıdır.
Teslimat personeli, teslimat sonrası araca binerken ve restorana döndükten hemen sonra, ellerini yıkamalıdır. Ayrıca el dezenfektanı ile ellerini dezenfekte etmelidir.
Paket servis transferi amacıyla kullanılan paket servis taşıyıcı kutuları, müşteriye ürün verildikten sonra temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Güvenle Sipariş Almak ve Vermek İçin…

Gıda işletmelerinin halk sağlığına etkisi dolayısıyla geçtiğimiz bu zor süreçte çok daha hassas davranmaları önemlidir. Yukarıda yazılanlara ek olarak Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan “Covid-19 Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi”ni mutlaka okumanızı öneririm.

Sonuç olarak; bugüne kadar çıkan haberler ve yapılan araştırmalar gösteriyor ki paket servis ve gel-al yemek servislerinde, gıda doğrudan bulaşmaya neden olmuyor. Bulaşmada, yemeği tüketiciye veren kişinin sağlık durumu, hijyen kurallarına uygun davranması ve ambalaj malzemesinin hijyen durumu, öncelikli konulardır.

Bu bilgiler ışığında tüketiciler olarak, hijyene önem veren kurumlardan sipariş vermemiz, siparişimizi teslim alırken 1,5 metre fiziksel mesafe kuralına uymamız, gelen personeli maske ile karşılamamız ve aldığımız hazır yemeği ambalajından çıkardıktan sonra ellerimizi dezenfekte etmemiz durumunda, paketli gıdalardan virüs almamız pek mümkün görünmüyor.

Koronavirüs (Covid-19) salgınının, en kısa sürede bitmesini diliyorum. Ancak sağlığımız için bu süreçte kazandığımız hijyen farkındalığının, özellikle gıda işletmelerinde sonraki dönemlerde de sürdürülmesini temenni ederim.