Satın Aldığınız Organik Ürünler Ne Kadar Organik?

Sağlıklı yaşam için organik ürünler tüketmek gerektiği, son yıllarda sıkça gündeme gelen konulardan biri. Üstelik sadece gıdalarda değil, birçok kişisel bakım ve temizlik ürününde de artık bu ibareyi arıyor gözlerimiz. Peki aldığımız organik ürünlerin ne kadarı gerçekten organik, biliyor muyuz?

Bir ürünün organik olması için hangi şartları sağlaması lazım? Organik ürün ile doğal, katkısız ürün aynı şey midir? “Organik Tarım” ile “İyi Tarım Uygulamaları” arasında ne fark var?

Bu ve organik ürünlere dair daha birçok soruyu sizin için yazımızda cevaplamaya çalıştık. Şimdi gelin, organik ürün kavramına biraz daha yakından bakalım…

Organik Ürün Nedir?

Organik ürün, organik tarım faaliyetleri sonucu elde edilen ürünlere verilen genel isimdir. O halde öncelikle organik tarımın ne olduğunu anlamız gerekiyor…

Ürünlerin elde edilişleri sırasında, tohumdan toprağa, hava ve su koşullarına kadar her türlü kimyasal müdahaleden arınmış olması istenir. Fakat bu durum, sadece üretim aşamasıyla sınırlı değildir. Ürünlerin sofraya ulaşana kadar geçirdiği tüm aşamaları kapsaması gerekir. Bu bağlamda organik tarım faaliyetleri; ürünün hasatından depolanmasına, muhafaza koşullarından ambalajlanıp son tüketiciye ulaştırılmasına kadar geçirdiği tüm süreçleri içine alır. Bu aşamaların suni gübre, kimyasal girdi, GDO, ışınlama vb. her türlü etkiden arındırılmış olması şarttır.

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, organik tarım faaliyetlerini ve hangi ürünlerin organik ürün kapsamında değerlendirileceğini, 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu ve 2010 yılında hazırladığı yönetmelikle açıklamıştır.

27676 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan ‘Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik  isimli yönetmeliğe göre;

“Organik tarım faaliyetleri esaslarına uygun olarak üretilmiş ham, yarı mamul veya mamul haldeki sertifikalı ürünler”, organik ürün olarak değerlendirilir.

Aynı yönetmelik, organik tarım faaliyetlerini ise şu şekilde tanımlamıştır:

“Toprak, su, bitki, hayvan ve doğal kaynaklar kullanılarak organik ürün veya girdi üretilmesi ya da yetiştirilmesi, doğal alan ve kaynaklardan ürün toplanması, hasat, kesim, işleme, tasnif, ambalajlama, etiketleme, muhafaza, depolama, taşıma, pazarlama, ithalat, ihracat ile ürün veya girdinin tüketiciye ulaşıncaya kadar olan diğer işlemler.”

Organik tarım faaliyetlerini, bitkisel, hayvansal ve su ürünleri üretimi olarak gruplara ayıran yönetmelik, her grup için bazı ek kıstaslar da tanımlamıştır.

Örneğin; organik bitkisel ürünlerin üretimi için ekim yapılan tarihten itibaren tek yıllık bitkilerde en az iki yıl geçmesi koşulu vardır. Mera ve yem bitkilerinde, ürünü yem olarak kullanmadan önce iki yıl, çok yıllık bitkilerde ise ürün hasadından önce üç yıllık geçiş süresi uygulanması gerekir.

Geçiş süreleri ve bu süreçte yapılacakların tamamı, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından belirlenir. Benzer şekilde; organik hayvan yetiştiriciliğinde hayvan sağlığı ve veteriner hekim müdahalesinin nasıl olması gerektiği, mevzuatta detaylarıyla açıklanmıştır.

Organik Ürünler Nasıl Ayırt Edilir?

İster pazarda ister markette olsun, ürünler üzerinde yazan “organik” ibaresi, tek başına anlamlı değildir. Sanılanın aksine meyve sebzenin şeklinin eğri büğrü olması, boyutu veya rengi de onun organikliğini kanıtlamaz. Organik ürünün gerçekten organik olup olmadığını anlamanın temel yolu, o ürünün sahip olduğu sertifikadır.

Organik tarım faaliyetlerinin en önemli özelliği olan izlenebilirlik, organik ürün sertifikalarındaki teknik bilgilerle tüketiciye aktarılır. Bir ürün organikse etiketinde o ürünün ilk ekim ve hasat tarihi gibi bilgiler yer alır. Ürünün menşei, içeriği ve ürün yetiştirilirken kullanılan yöntemler, yine bu etikette belirtilir. Fakat tabii en önemlisi, paketli ürünün üzerinde organik tarım logosunun bulunmasıdır. Ek olarak, ürünün denetimini gerçekleştiren kontrol ve sertifika kuruluşunun kodu ve logosu da yer almalıdır.

Ayrıca yine etiket üzerinde bu ürünün ilgili yönetmeliğe uygun olarak üretildiğine dair ifade ve sertifika numarası bulunmalıdır. Bu konuda tereddüte düşerseniz, etikette yazan parti numarası, üretim tarihi ve sertifika no ile ilgili kontrol ve sertifika kuruluşunu arayabilirsiniz.

Eğer paketlenmemiş bir gıda satın alacaksanız, üreticinin müteşebbis sertifikası ve ürün sertifikalarını inceleme yoluna gidebilirsiniz. Bu arada ürünü manav vb. bir aracıdan alıyorsanız, ürün sertifikasına ek olarak faturasını da talep etmelisiniz. Sertifika ile satılan ürünü karşılaştırıp sertifika ve fatura tarihlerini mutlaka inceleyin.

Organik Ürün Sertifikası Neleri İçerir?

Bir ürünün organik olarak sertifikalandırılması için birtakım şartları içermesi gerekir. AB standartlarına ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Organik Ürün Yönetmeliğine göre aşağıdaki kriterleri taşıyan ürünler, belgelendirme hakkı kazanır.

• Tarla denetimi sertifikasına sahip olunması,
• Çiftçinin organik ürün yetiştiriciliği üzerine bilgili olduğunu sertifika ile belgelendirmesi,
• Üründe kullanılan doğal gübrenin ve varsa böcek ilacının denetlenmesi,
• Kullanılan tohumun incelenmesi,
• Yetişen ürünün tam anlamıyla kontrol edilmesi,
• Ürünü işleyen şahısların organik tarıma uygun olup olmadığının incelenmesi,
• Ürünü pazarlayan ve tüketiciye sunanların denetlenmesi.

Organik Ürün mü Doğal, Katkısız Ürün mü?

Belki de tüketici olarak bizleri en çok zorlayan şey, bazı terimlerin gerçekte ne anlama geldiğini bilmememizdir. Özellikle marketlerde karşımıza çıkan “Bahçeden sofraya”, “%100 Doğal” gibi ifadeler, teknik olarak neyi ifade ediyor bilemiyor olabiliriz. Ekolojik, biyolojik, naturel üretim ile gerçekte kast edilen nedir? Bu konuda aklımızın karışmaması için uluslararası düzeyde kabul gören tanım ve kriterleri içeren ortak bir dile ihtiyaç duyarız.

Satın aldığımız ürünün organik tarım standartlarına göre yetiştirilip kontrol edildiğini ve buna göre belgelendirildiğini etiketindeki sertifikadan anlarız. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından sertifikalandırılan ürünler dışındaki hiçbir ürün için “organik” ibaresi kullanılamaz. Kullanımı yasal değildir ve tüketiciyi yanıltır.

Başka bir deyişle, “% 100 Doğal”, “Hormonsuz”, “Hakiki”, “Köy ürünü”, “Saf” gibi ibarelere aldanmayın. Bu ibareler, ürünün organik olduğunu göstermez. Dahası size ürün hakkında hiçbir garanti vermez.

Unutmayın ki aldığınız ürün, bahçede yetiştirilip size sunulmuş olsa bile bu, onu organik yapmaya yetmez. Organik tarım sadece kimyasal kullanmamak değil, aynı zamanda temiz hava, GDO’suz tohum ve uygun yetişme koşulları demektir. Böyle düşünüldüğünde trafiğin yoğun olduğu bir caddede oturuyorsanız, evinizin balkonunda yetiştirdiğiniz domates bile size yeterince sağlıklı gelmeyecektir.

Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları

Başta da belirttiğimiz gibi organik tarım faaliyetlerinin hiçbir aşamasında kimyasal kullanımına izin verilmez. Dahası üretimden son tüketiciye ulaşana kadar tüm aşamalar, kontrol altındadır. Bakanlığın yetki verdiği kurumlar, bu süreçleri düzenli olarak denetler.

İyi Tarım Uygulamalarında ise üretimde sentetik madde kullanımına belli oranlar dahilinde izin verilir. Kontrol ve sertifikasyon kuruluşları, kullanılan sentetik maddelerin yasal sınırları aşıp aşmadığını denetler. İyi tarım uygulamalarının yapıldığı ürünleri, etiketlerindeki Bakanlık logosuna bakarak ayırt edebilirsiniz.

Gerek organik tarımda gerekse iyi tarımda ürün seçimi yaparken kalite standartlarından da yardım alabilirsiniz. Ulusal ve uluslararası kalite standartları, ürünün üretilme ve size ulaşma yollarıyla ilgili önemli bilgiler verir. Ürünlerin üzerindeki BRC, ISO 9001, ISO 22000 ve HACCP gibi logolar, çevre ve insan sağlığına gösterilen özenin işaretidir.

Konvansiyonel Tarım, Organik Ürünler ve Sağlık Üçgeni

Üretim yöntemlerinden bu kadar bahsetmişken, konvansiyonel (endüstriyel) tarımdan bahsetmeden geçmek olmaz. Organik tarım, aslında konvansiyonel tarımda gitgide daha fazla kimyasal kullanılmasına tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Konvansiyonel tarımda, bitki büyümesini hızlandırmak için nitrat içeren gübre kullanımı yaygındır. Hayvanlardaki hastalıkları engellemek ve büyümeyi hızlandırmak için ise antibiyotik ve büyüme hormonu kullanımı söz konusudur. Birim alandan alınan verimlilik ve ürünlerin görünümü için kullanılan katkı maddeleri, sağlığı tehdit edebilmektedir. Bu nedenle son yıllarda tüketiciler, organik ürünlere ve iyi tarım uygulamalarına yönelmeye başlamıştır.

Organik tarımda ise kullanılan tüm girdilerin doğal olması şarttır. Burada amaç sadece son tüketiciyi korumak değil, aynı zamanda doğanın dengesini bozmadan üretim yapmaktır. Organik tarım faaliyetleri; toprağın organik yapısını korur ve biyoçeşitliliği destekler. Çevre kirliliğini minimuma indirir. Suyu, havayı vb. çevre koşullarını ve canlıları koruyarak tarımsal üretim yapmayı mümkün kılar. Bu anlamda organik tarım, sağlıklı ve sürdürülebilir bir üretim modelidir.

Bitkisel ürünlere ek olarak; et, süt ve yumurta gibi hayvansal ürünlerin de organik yetiştirme kurallarına uygun üretilmesi, sağlıklı nesillerin olmazsa olmazıdır. Burada kast edilen, hayvan refahını dikkate alan bir üretim sistemidir. Doğal yemlerle meralarda beslenen hayvanların ürünleri, kafeslerde büyütülen hayvanlara göre çok daha sağlıklı olacaktır. Burada tabii ki GDO’lu yem tüketmeyen ve antibiyotiklere, sadece hasta olduğunda maruz kalan hayvanlardan bahsediyoruz.

Konvansiyonel hayvancılıkta ise durum bunun tam tersidir. GDO’lu yem kullanımı serbesttir. Ayrıca kümeslerde hastalık yaşanmaması amacıyla düzenli antibiyotik kullanımı söz konusudur.

Ekonomi mi Sağlık mı?

Sonuç olarak; tüm artılarına rağmen, özellikle ekonomik nedenlerle organik ürünleri tüketmekte tereddüt ediyor olabilirsiniz. Ancak hatırlamak gerekir ki organik üretim, emek yoğun bir süreçtir.

Örneğin; tarlada zehirli ilaç kullanamadığı için üretici, düzenli olarak ot temizliği yapmalıdır. Bunun için de daha çok kişi çalıştırmalı ve ek maliyetlere katlanmalıdır. Ayrıca üretim, A’dan Z’ye tüm aşamalarda denetime tabidir. Diğerlerinin üzerine denetim maaliyeti de eklendiğinde, haliyle tüketiciye yansıyan fiyat da daha yüksek olmaktadır.

Burada belki de farkında olmamız gereken şey, aldığımız tüketim kararlarının sadece kendimizi etkilemediğidir. İnsana ve çevreye duyarlı üretim modelleri olmadan, sağlıklı nesillerin yetişmesi mümkün değildir. Ancak bu üretim türlerinin ayakta kalabilmesi için onların ekonomik olarak desteklenmesi şarttır. Satın alma kararlarınızda bu bilgileri göz önünde bulundurarak seçim yapmanızı diliyor, sağlıklı günler diliyoruz…